Seyahat, kent, kültür, tarih, yeme içme, fotograf konularında düzenli takip ettiğim muhteşem dergiler var. Bu sabah bir genç dostumla kahve içerken, sen kahveleri söyle, ben köşedeki gazete bayiinden bir mecmua alacağım diyorum. Mecmua ne abi? diyor. Bildiğin dergi yahu diyorum. Şuna magazin desene, nerden bulursun böyle antin, kunti Arapça lafları bilmiyorum ki, deyip “iced white chocolate mocha” siparişini veriyor.
Dergimi alırken, dur döneyim de, şunun ağzının ortasına, elimin tersi ile yapıştırayım diye aklımdan geçirmedim desem yalan olur. Dudağımı ısırarak, şiddet olmaz, şiddet olmaz diye tekrarlayıp, duruyorum.
Masaya dönüyorum. İçimde kopan fırtınaya rağmen, sakinleşmek için kahvemden bir yudum alıyorum. Sonra da, Tiki! diyorum, magazin de Arapça biliyorsun değil mi? Yok yaa diyor. Bak anlatayım, Arapça’da mahzen depo anlamına gelir, deponun çoğuluna da magazin derler ama biraz gırtlaktan ve farklı söylerler. Bu kelime, nüanslarla İtalyanca’ya, Fransızca’ya ve İngilizce’ye geçer. İngilizler bu kelimeyi aslında askeri mühimmat deposu anlamında kullanır. Sakın mühimmat ne diye sorma, patlatırım enseni sözleri ağzımdan gayr-i ihtiyari dökülü veriyor.
Peki bu kelime nasıl oluyor da, dergi manasına geliyor diye zekice bir soru soruyor bizim Tiki. Kahvemden bir yudum daha alıyorum, biraz daha meraklansın diye her zamankinden daha yavaş konuşarak (ki beni tanıyanlar bunun benim için ne denli zor olduğunu bilir) cevaplıyorum sorusunu. 1731 yılında İngiltere’de bol resimli bir dergi çıkar. Adına da, Gentleman’s Magazine (Beyefendinin Cephanesi) denir. Hınzırca gülen Tiki’ye , ismi seni yanıltmasın, güncel konulara değinen bol resimli bir dergi diye cevap veriyorum. O tarihten sonra yayımlanan bu tür bol resimli dergilere de magazin deniliyor diye ekliyorum.
Aslı Arapça olan kelime dünya üzerinde uzun bir yol izledikten sonra, 1930’lu yıllarda Türkiye geliyor ve bizde de resimli mecmua anlamında da kullanılıyor. Kelime, 1970’li yıllarda sadece Türkiye’de görülen ciddi bir anlam kaymasına uğruyor. Ünlü kişilerin hayatlarının kamuoyuna sunulma biçiminin genel adı oluyor deyip, noktayı koyuyorum.
Tiki biraz şaşırmış durumda, içimdeki şeytanın kulağıma fısıldadığı soruyu, kendine yönlendirip “sahi neydi senin şu içtiğin antin kuntin kahvenin ismi” diyorum. Gülüyor, denemek ister misin diyor.
İstanbul, 06 Nisan 2021
gezmekyetmez
